ارزیابی آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب در ‌شهر تهران

مقدمه: آسیب¬پذیری ناشی از سیلاب متغیر و پیچیده است. آسیب¬پذیری به پدیده¬هایی مانند بارش، رواناب‌، تمرکز آن و میزان در معرض آسیب قرارگرفتن نواحی پایین¬دست سیلاب بستگی دارد. آسیب¬پذیری سیلاب طی زمان و از ناحیه¬ای به ناحیه دیگر متغیر است که علت آن شرایط خاص طبیعی، فعالیت¬های انسانی و فرهنگ مخاطره نزد جامعه در معرض خسارت می¬باشد. شهری مانند تهران با تغییرات زیاد سطح اجتماعی‌- اقتصادی و کیفی زندگی در نواحی مختلف و نیز تفاوت¬های ساختاری در بافت فیزیکی و کالبدی شهر، آسیب‌پذیری¬های جانی و خسارت مالی متفاوتی را در برابر سیلاب¬های شهری تجربه می¬کند. روش‌ها: در این پژوهش، به منظور دست¬یابی به الگویی در تفاوت¬های آسیب¬پذیری، متغیرهای بلوک¬های با بافت فرسوده، تراکم جمعیت، کاربری اراضی و پل به عنوان عناصر فیزیکی در معرض خطر و متغیرهای شیب و شبکه آبراهه به عنوان متغیرهای تشدید کننده آسیب¬پذیری بکار گرفته شده¬ است. اولویت¬بندی و تعیین روابط بین این متغیرها با آسیب¬پذیری از طریق روش تحلیل سلسله مراتبی انجام گرفت و بر اساس نظرات کارشناسی، ماتریسی به ابعاد 6×6 جهت تعیین وزن معیار متغیرها برای تهیه نقشه آسیب¬پذیری ایجاد شد. یافته‌ها: نتایج تحلیل زونی میزان آسیب¬پذیری شهر تهران بر مبنای وزن¬های محاسبه شده از روش سلسله مراتبی را تعیین نمود. مناطق 10، 17، 8 و 11 آسیب¬پذیرترین بخش‌های شهر در برابر سیلاب¬های شهری هستند. در صورتیکه مناطق 22، 21، 18 و 5 کم¬ترین آسیب¬پذیری را در برابر وقوع سیلاب شهری دارند؛ این مناطق تقریباً عاری از بلوک¬های بافت فرسوده بوده و از نظر تراکم جمعیتی نیز نسبت به متوسط شهر تهران در سطح خیلی پایین¬تری قرار دارند. به‌ویژه منطقه 22 که به دلیل جدیدبودن بافت شهری، نبود بافت فرسوده و تراکم خیلی پایین جمعیت و هم¬چنین توان آبگذری بالا (مسیل رودخانه کن) آسیب¬پذیری پایینی دارد. نتیجه‌گیری: وزن¬های معیار بدست آمده نشان می‌دهد که عامل تراکم جمعیت با 3825/0 و عامل تراکم شبکه آبراهه با 0428/0 به ترتیب بیشترین و کمترین وزن¬های معیار را در تعیین آسیب¬پذیری دارند. نقشه آسیب¬پذیری بیانگر آن است که 138 کیلومتر مربع از مساحت شهر تهران در رده آسیب‌پذیری زیاد و خیلی‌زیاد قرار دارد. براساس نتایج تحلیل زونی نیز مناطق 10 و 22 بترتیب بیشترین و کمترین آسیب¬پذیری را در برابر سیلاب دارند.